یکی از خطرات اصلی دنیای امروز، در هر موقعیت مکانی، اتش‌سوزی است. آتشسوزی سالانه جان تعداد زیادی از مردم را میگیرد. نه تنها انسان‌ها، بلکه حیوانات و جنگل نیز از شر آتشسوزی در امان نیستند. هر ساله خسارات مالی و جانی زیادی به انسان از طریق آتش وارد میشود.
در این مقاله، قصد داریم به توضیح فرآیند آتشسوزی و ریشه علمی آن بپردازیم و با انواع روش‌های اطفا حریق آشنا شویم. مطالعه این مقاله به شما کمک میکند تا در شرایط حریق برای مقابله با آن بهترین تصمیم را بگیرید و به نحو احسن از خود و اطرافیانتان محافظت کنید. پس پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
معرفی مثلث آتش
فرقی نمیکند چه چیزی در حال سوختن باشد. یک جنگل، یک خانه بزرگ، یک لباس کوچک یا تانکر بنزین. هر نوع آتشی نیاز به سه عامل برای سوختن دارد. در هر لحظه که یکی از این عوامل از بین بروند، آتش به سرعت خاموش خواهد شد. از این سه عامل تحت عنوان مثلث آتش یاد میشود. اجزای مثلث آتش عبارت‌اند از:
- سوخت: سوخت همان چیزیست که آتش میگیرد. ما سوخت را اغلب تحت عنوان مایعات قابل اشتعال میدانیم اما یک تکه پارچه نیز در حضور دو عامل دیگر، تبدیل به سوخت میشود.
- اکسیژن: سوختن در واقع همان واکنش مواد با اکسیژن به صورت سریع است. حضور اکسیژن، شرط ادامه آتشسوزی است و به محض اتمام اکسیژن محیط، شعله‌های آتش نیز از رمق خواهند افتاد.
- گرما: یک انرژی اولیه برای آغاز واکنش اکسیژن و ماده سوختنی لازم است. گاهی یک ته سیگار نیمه‌روشن یا حتی یک قطره آب درون جنگل میتواند انرژی لازم برای آتش را تامین کند.
انواع روش های دفع آتش
امروزه به دلیل وجود انواع آتش سوزی، روش‌های مختلفی نیز برای دفع آتش وجود دارد. انواع روش‌های اطفا حریق بر اساس مثلث آتش طراحی میشوند. هر یک از این روش‌ها با از بین بردن یکی از اعضای این مثلث، آتش را مهار میکند. چهار مورد از روش های اطفا حریق عبارت‌اند از:
خفه کردن آتش
این روش با از بین بردن عامل دوم یعنی اکسیژن، آتش را خاموش میکند. روش خفه کردن با پوشاندن سطح آتش سعی میکند جلوی رسیدن اکسیژن به ماده سوختنی را بگیرد. معروفترین مثال برای این روش، انداختن یک پتو روی جسم در حال سوختن یا ریختن خاک روی آتش است که احتمالا شما هم این موارد را تاکنون مشاهده کرده‌اید. برخی از انواع کپسول آتش نشانی نیز با اسپری کردن فوم روی آتش، ارتباط اکسیژن و سوخت را قطع میکنند.
خنک کردن آتش
همانطور که از نام این روش قابل حدس است، این روش روی گرفتن عامل گرما از مثلث آتش متمرکز است. علاوه بر این موضوع، خنک کردن آتش در برخی آتشسوزی‌ها موجب میشود حجم بخار سوخت که نقش موثری در سوختن دارد کاهش یابد و در نتیجه شعله‌ها کم‌جان شوند.
معروفترین مثال این روش، ریختن آب روی آتش است. هم نازل آتش نشانی و هم اسپرینکلر به همین روش سعی میکنند آتش را تحت کنترل در بیاورند.
قطع جریان سوخت به آتش
در بسیاری از موارد آتش سوزی مایعات قابل اشتعال نظیر بنزین، میتوان از محلی دورتر از آتش اقدام به قطع جریان سوخت نمود تا آتش رفته رفته خاموش شود. این مورد محدود به مایعات نیست و میتواند جلوی سوختن جامدات را هم بگیرد. از این روش در مهار آتش سوزی جنگل‌ها استفاده میشود. با قطع تعدادی از درختان جنگل، روند آتشسوزی دومینووار درختان قطع میشود.
در آتش‌سوزی‌های خانگی هم میتوان بخشی از ماده سوختنی را از محیط خارج نمود اما انجام این کار نیاز به دستکش ایمنی دارد. در صورتی که یک جفت دستکش ایمنی را درون جعبه آتش نشانی منزلتان قرار دهید، میتوانید به این روش نیز به تسریع روند دفع آتش کمک کنید.
کاهش فشار بخار سوخت
همانطور که در روش خنک کردن هم بیان شد، کاهش فشار بخار میتواند روند آتشسوزی را کنترل کند. علاوه بر خنک کردن، بعضی از مواد شیمیایی هم می‌توانند با تولید گازهای غیر قابل اشتعال، درصد گاز سوختنی را کاهش دهند تا رفته رفته شعله ضعیف شود. موادی مانند بیکربنات سدیم، بیکربنات پتاسیم و پتاسیم کلرید چنین خاصیتی دارند.
انواع دسته بندی آتش
روش های اطفا حریق بر پایه نوع ماده سوختنی به کار گرفته میشوند. همه این روش‌ها روی هر نوع آتشی پاسخ مناسب نخواهند داد. به عنوان مثال بنزین با آب خاموش‌شدنی نیست و حتی شعله‌ورتر نیز خواهد شد. بنابراین بسیار مهم است که روش مناسب اطفا حریق برای مقابله انتخاب شود.
در جدول زیر میتوانید دسته بندی آتش بر اساس ماده سوختنی و همچنین روش مقابله با آن را ببینید. با توجه به اینکه در محیط مدنظر شما بیشتر چه نوع موادی در خطر حریق قرار دارند، میتوانید به انتخاب کپسول آتش نشانی مناسب برای آن اقدام کنید.
کپسول آتش نشانی برای اطفای مناسب | ماده سوختنی | نوع آتشسوزی |
آب – فوم – پودر – بیوورسال | جامدات غیر فلزی نظیر چوب و پارچه | A |
پودر خشک – کربن دی اکسید – بیوورسال | مایعات نفتی | B |
پودر خشک – کربن دی اکسید | تجهیزات الکتریکی | C |
پودر خشک | فلزات فعال و یا قابل اشتعال | D |
پودر مرطوب – بیوورسال | انواع روغن خوراکی | K |
جمع بندی
آتشسوزی یکی از خطرناکترین حوادث برای انسان است. به سبب پیشرفت بشر در زمینه‌های مختلف، امروزه انواع زیادی از آتش وجود دارد که هر کدام به وسیله ابزار خاصی مهار میشود. در این مقاله، به بررسی دلایل و انواع آتشسوزی پرداختیم و چهار روش اطفای آن را مورد بررسی قرار دادیم. شما میتوانید با بررسی اطلاعات موجود در این مقاله، مناسبترین روش اطفای حریق را در جعبه آتشنشانی منزل خود بگنجانید.
سوالات متداول
خیر، در برخی موارد، آب اثر معکوس روی فرایند اطفای حریق دارد.
آتش بر اساس نوع ماده سوختنی به 5 گروه تقسیم میشود که هر گروه و خاموش کننده مناسب آن در جدول این مقاله قید شده است.
جعبه آتشنشای فضایی است که کپسول آتشنشانی و سایر لوازم ایمنی آتش درون آن قرار میگیرد. به علاوه، یک انشعاب آب برای وصل شدن شیلنگ آتشنشانی نیز در آن تعبیه شده است.
معمولا در فضای خانگی چوب و پارچه در حال سوختن است. در این صورت به کمک آب میتوانیم آتش را خاموش کنیم.
