سیستم اعلام حریق ساختمان چیست؟ معرفی اجزا اصلی و انواع آن

اعلام حریق سیستم‌هایی هستند که برای شناسایی و اعلام وقوع آتش‌سوزی در محیط‌های مختلف مانند ساختمان‌ها، کارخانه‌ها و هتل‌ها طراحی و نصب می‌شوند. این سیستم‌ها در مواقع اضطراری، به سرعت حریق را شناسایی کرده و به افراد اطلاع می‌دهند تا اقدامات لازم برای جلوگیری از گسترش آتش و ایمنی افراد انجام شود. سیستم‌های اعلام حریق معمولاً از اجزای مختلفی تشکیل شده‌اند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

توجه داشته باشید که اعلام حریق با اعلان حریق تفاوتی ندارد. هر دو این عبارات به معنی اطلاع وقوع آتش به افراد است. با وجود اینکه اعلان حریق بیشتر در اصطلاحات فنی و عمومی به کار گرفته می‌شود، اما به ‌طور کلی از واژه اعلام حریق برای توصیف این سیستم‌ها رایج‌تر است.

اجزای اصلی سیستم‌های اعلام حریق

سیستم‌های اعلام حریق از اجزای مختلفی تشکیل شده‌اند که هر کدام وظیفه خاصی را بر عهده دارند. این اجزا به طور کلی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

• تجهیزات تشخیص حریق: این تجهیزات وظیفه شناسایی و تشخیص حریق را بر عهده دارند.
• دتکتورها: در سیستم‌های اعلام حریق از دتکتورها یا آشکارسازهای دود، حرارت و شعله برای تشخیص حریق استفاده می‌شود. در سیستم‌های امنیتی از دتکتورهای حرکت برای تشخیص ورود غیرمجاز استفاده می‌شود.
• شستی‌های اعلام حریق: شستی‌های اعلام حریق در مکان‌های مختلف نصب می‌شوند و در صورت مشاهده حریق توسط افراد می‌توانند به صورت دستی سیستم اعلام حریق را فعال کنند.
• تجهیزات هشدار: این تجهیزات پس از تشخیص حریق، هشدارهای لازم را به افراد حاضر در محل و همچنین به مراکز آتش‌نشانی ارسال می‌کنند.
• آژیرها: آژیرها با صدای بلند افراد حاضر در محل را از وقوع حریق مطلع می‌کنند.
• پنل مرکزی: پنل مرکزی وظیفه دریافت اطلاعات از دتکتورها و سایر تجهیزات، پردازش آن‌ها و ارسال فرمان‌های لازم به تجهیزات هشدار را بر عهده دارد.
• تجهیزات اطفاء حریق: در برخی از سیستم‌های اعلام حریق تجهیزات اطفاء حریق نیز وجود دارد که پس از تشخیص حریق به صورت خودکار اقدام به اطفاء آن می‌کنند.

نحوه عملکرد سیستم اعلام حریق

نحوه عملکرد سیستم اعلام حریق به این صورت است که:

1. اولین قدم در عملکرد سیستم اعلام حریق، شناسایی آتش است. این کار توسط دتکتورها انجام می‌شود که می‌توانند دود، حرارت، شعله یا گازهای سمی ناشی از آتش را شناسایی کنند.
2. پس از اینکه تشخیص آتش دتکتورها سیگنال هشدار را به پنل کنترل مرکزی ارسال می‌شود. این پنل تمام اطلاعات دریافتی از دتکتورها را پردازش کرده و تصمیم می‌گیرد که چه اقداماتی باید انجام شود.
3. بعد از پردازش اطلاعات سیستم هشدار فعال می‌شود. این هشدار می‌تواند به‌صورت صوتی (آژیر)، نوری (چراغ‌های چشمک‌زن یا نور اضطراری) یا پیام‌های متنی به افراد داخل ساختمان ارسال شود. هدف این است که افراد به‌سرعت از وقوع آتش مطلع شده و بتوانند به سرعت از محل خارج شوند یا اقدامات احتیاطی را انجام دهند.

جالب است بدانید که در برخی سیستم‌ها، هشدار می‌تواند به مرکز آتش‌نشانی یا نیروهای امدادی نیز ارسال شود تا اقدامات اضطراری آغاز گردد. همچنین سیستم‌های پیشرفته اعلام حریق می‌توانند مکان دقیق وقوع آتش را شناسایی کرده و به افراد یا آتش‌نشانی اطلاع دهند که در کدام منطقه ساختمان باید تمرکز کنند یا در بسیاری از ساختمان‌ها سیستم اعلام حریق می‌تواند به سیستم‌های ایمنی دیگر مانند درب‌های آتش‌نشانی، سیستم‌های تهویه، سیستم‌های خاموش‌کننده و چراغ‌های اضطراری متصل شود.

برای مثال اگر سیستم اعلام حریق شناسایی کند که آتش در یک بخش از ساختمان است، ممکن است درب‌های اضطراری به صورت خودکار بسته شوند تا از گسترش دود و آتش به سایر بخش‌ها جلوگیری شود.

عملکرد سیستم اعلام حریق به طور خلاصه شامل شناسایی آتش توسط دتکتورها، ارسال هشدار به افراد و مسئولین، و در نهایت کمک به کنترل وضعیت است. این سیستم‌ها با عملکرد خود، زمان واکنش به حادثه را کاهش داده و به افراد کمک می‌کنند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن از محل حادثه خارج شده و به ایمنی برسند.

اهمیت حیاتی استفاده از تجهیزات اعلام حریق

استفاده از تجهیزات اعلام حریق اهمیت حیاتی دارد و نقش کلیدی در حفاظت از جان انسان‌ها و اموال در برابر آتش‌سوزی ایفا می‌کند. آتش‌سوزی‌ها چون می‌توانند خطرات زیادی به همراه داشته باشند، با نصب و استفاده از تجهیزات مناسب می‌توان از این خطرات جلوگیری کرده و آسیب‌های ناشی از آن‌ها را به حداقل برسانید.

1. نجات جان افراد

یکی از مهم‌ترین دلایل استفاده از تجهیزات اعلام حریق، نجات جان افراد است. آتش‌سوزی‌ها می‌توانند بسیار سریع گسترش یابند و در زمان کمی به یک بحران تبدیل شوند. تجهیزات اعلام حریق می‌توانند به سرعت وجود آتش را شناسایی کنند و با ارسال هشدار افراد را از وقوع آتش مطلع سازند. این هشدارها به افراد فرصت می‌دهند تا به سرعت از محل خارج شده و از خطرات احتمالی دور شوند.

2. کاهش خسارات مالی

آتش‌سوزی‌ها علاوه بر خطرات جانی، می‌توانند خسارات مالی فراوانی به بار آورند. استفاده از تجهیزات اعلام حریق، با شناسایی زودهنگام آتش و هشدار به موقع، امکان اقدامات پیشگیرانه مانند استفاده از سیستم‌های اطفای حریق و خاموش‌کننده‌ها را فراهم می‌آورد. این امر می‌تواند از گسترش آتش و آسیب‌های بیشتر جلوگیری کرده و خسارات مالی ناشی از آتش‌سوزی را کاهش دهد.

3. پیشگیری از گسترش آتش

سیستم‌های اعلام حریق نه تنها افراد را مطلع می‌کنند بلکه به سیستم‌های اطفای حریق متصل می‌شوند که به طور خودکار یا دستی به خاموش کردن آتش می‌پردازند.

4. ایجاد احساس امنیت

در محیط‌هایی مانند مراکز تجاری، بیمارستان‌ها، هتل‌ها و ساختمان‌های مسکونی، استفاده از تجهیزات اعلام حریق به افراد احساس امنیت می‌دهد. افراد می‌دانند که در صورت بروز آتش سیستم به سرعت هشدار خواهد داد و به آن‌ها زمان کافی خواهند داشت.

5. رعایت الزامات قانونی

در بسیاری از کشورها و مناطق، استفاده از سیستم‌های اعلام حریق در ساختمان‌ها و مکان‌های عمومی به عنوان یک الزام قانونی شناخته می‌شود. این تجهیزات نه تنها از نظر ایمنی ضروری هستند، بلکه عدم رعایت این مقررات می‌تواند منجر به جریمه‌ها یا مشکلات قانونی شود.

انواع سیستم‌های اعلام حریق

1. سیستم‌های اعلام حریق متعارف یا کانونشنال

سیستم‌های اعلام حریق متعارف یا کانونشنال از سیستم‌های قدیمی و رایج اعلام حریق هستند که در آن‌ها از سیم‌کشی حلقوی برای اتصال دستگاه‌ها به پنل مرکزی استفاده می‌شود. در این سیستم‌ها به دلیل استفاده از سیم‌کشی حلقوی به مقدار زیادی سیم‌کشی نیاز دارند. ویژگی‌های سیستم‌های اعلام حریق متعارف:

• این سیستم‌ها از نظر طراحی و نصب بسیار ساده هستند و نیاز به تخصص خاصی ندارند.
• تجهیزات و نصب سیستم‌های متعارف نسبت به سیستم‌های اعلام حریق آدرس‌پذیر ارزان‌تر هستند.
• این سیستم‌ها بیشتر برای ساختمان‌های کوچک که تعداد زون‌های کمی دارند، مناسب هستند.

2. سیستم‌های اعلام حریق بی‌سیم

این سیستم‌ها از فناوری بی‌سیم برای ارتباط بین اجزای سیستم مانند دتکتورها، آژیرها و پنل مرکزی استفاده می‌شود و دیگر نیازی به سیم‌کشی بین اجزا نیست و اطلاعات از طریق امواج رادیویی یا سایر فناوری‌های بی‌سیم منتقل می‌شوند. از جمله مزایای سیستم‌های اعلام حریق بی‌سیم عبارتند از:

• به دلیل عدم نیاز به سیم‌کشی، نصب این سیستم‌ها بسیار سریع و آسان است و نیاز به تخصص خاصی ندارد.
• این سیستم‌ها به راحتی قابل گسترش و تغییر هستند و می‌توان به راحتی اجزای جدید را به سیستم اضافه یا حذف کرد.
• در ساختمان‌های قدیمی که امکان سیم‌کشی وجود ندارد یا دشوار است، سیستم‌های بی سیم گزینه بسیار مناسبی هستند. همچنین به دلیل عدم نیاز به سیم‌کشی هزینه‌های نصب و نگهداری این سیستم‌ها کمتر است.

یکی از معایب سیستم‌های اعلام حریق بی‌سیم این است که اجزای آن برای تامین انرژی خود به باتری نیاز دارند و باید به طور دوره‌ای بررسی و تعویض شوند که در مقایسه با سیستم‌های سیمی هزینه اولیه خرید تجهیزات آن بیشتر است.

3. سیستم‌های اعلام حریق آدرس‌پذیر

در این سیستم‌ها هر یک از اجزای آن دارای یک آدرس منحصر به فرد هستند. این ویژگی باعث می‌شود که سیستم بتواند به طور دقیق محل وقوع حریق یا مشکل را شناسایی کند و اطلاعات دقیقی را به پنل مرکزی ارسال کنند. مزایای سیستم‌های اعلام حریق آدرس‌پذیر شامل موارد زیر می‌شود:

• در صورت بروز مشکل در هر یک از اجزای سیستم، پنل مرکزی می‌تواند به سرعت آن را شناسایی و محل دقیق آن را مشخص کند.
• این سیستم‌ها به راحتی قابل گسترش و تغییر هستند و می‌توان به راحتی اجزای جدید را به سیستم اضافه یا حذف کرد.
• به دلیل قابلیت عیب‌یابی دقیق نیاز به بررسی و نگهداری کمتری دارند.

توجه داشته باشید که سیستم‌های آدرس‌پذیر در مقایسه با سیستم‌های متعارف هزینه اولیه خرید تجهیزات و نصب این سیستم‌ها بیشتر است. همچنین طراحی و نصب این سیستم‌ها پیچیده‌تر از سیستم‌های متعارف است و نیاز به تخصص بیشتری دارد.

4. سیستم اعلام حریق هوشمند

سیستم اعلام حریق هوشمند نوعی سیستم اعلام حریق پیشرفته است که از تکنولوژی‌های هوش مصنوعی برای تشخیص و تحلیل حریق استفاده می‌کند و قادر است تا با دقت بیشتری حریق را تشخیص دهند و اطلاعات دقیق‌تری در مورد محل و نوع حریق را اطلاع بدهند.

سیستم‌های اعلام حریق هوشمند در ساختمان‌های مختلف از جمله ساختمان‌های مسکونی، تجاری، اداری، صنعتی و بیمارستان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. این سیستم‌ها به ویژه در مکان‌هایی که نیاز به دقت بالا در تشخیص حریق و جلوگیری از آلارم‌های کاذب است، بسیار مفید هستند.

تفاوت سیستم اعلام حریق با اطفا حریق

سیستم‌های اعلام حریق و سیستم‌های اطفا حریق هر دو به منظور ایمنی و حفاظت در برابر آتش طراحی شده‌اند، اما تفاوت‌های مهمی در عملکرد، اهداف و اجزای این دو سیستم وجود دارد. در اینجا به تفاوت‌های اصلی این دو سیستم پرداخته می‌شود:

• هدف اصلی: هدف سیستم اعلام حریق شناسایی و هشدار وقوع آتش است که به محض شناسایی دود، حرارت یا شعله، افراد داخل ساختمان یا محیط را از وقوع آتش مطلع می‌کند تا آن‌ها بتوانند از آنجا خارج شوند یا اقدامات ایمنی انجام دهند. اما در سیستم اطفا حریق هدف آن خاموش کردن یا کاهش شدت آتش است که پس از تشخیص آتش به طور خودکار اقدام به خاموش کردن یا محدود کردن آتش می‌کنند تا از گسترش آن جلوگیری شود.
• عملکرد: اعلام حریق پس از شناسایی آتش با استفاده از دتکتورها هشدارهایی مانند آژیر، چراغ‌های هشدار یا پیام صوتی به افراد داخل ساختمان ارسال می‌کنند، اما به‌ طور مستقیم به اطفا حریق نمی‌پردازد. در سیستم اطفا حریق پس از شناسایی آتش، به‌طور خودکار یا دستی با استفاده از اسپرینکلرها، گازهای خاموش‌کننده، پودر شیمیایی یا دیگر مواد خاموش‌کننده اقدام به خاموش کردن آتش می‌کنند.
• اجزای سیستم: دتکتورها، پنل کنترل، آژیرها از اجزای سیستم اعلام حریق و اسپرینکلرها، سیستم‌های گازی و پودری از اجزای اصلی سیستم‌های اطفا حریق هستند.
• زمان و هزینه نصب: نصب سیستم اعلام حریق نسبت به اطفا حریق معمولاً ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر است، زیرا تجهیزات کمتری دارند.

در نهایت، تجهیزات اعلام حریق به دلیل قابلیت‌های شناسایی سریع، هشدار به موقع و اتصال به سیستم‌های اطفای حریق و دیگر سیستم‌های ایمنی، حیاتی هستند. این تجهیزات می‌توانند جان انسان‌ها را نجات دهند، خسارات مالی را کاهش دهند و از گسترش آتش جلوگیری کنند. استفاده از این سیستم‌ها نه تنها الزام قانونی است بلکه در محیط‌های کاری، مسکونی و عمومی باعث ایجاد حس امنیت و آرامش می‌شود.